Laten we het eens over financiën hebben

Ja, laten we het eens over financiën hebben. Geld. Jouw geld, mijn geld, ons geld. Heb je niks, dan is het heel erg vervelend. Heb je heel veel, dan heb je blijkbaar zomaar ineens heel veel vrienden. Ook niet goed, want je hebt geen idee wie te vertrouwen is en wie niet. Ik zeg altijd: ik hoef niet te zwemmen in het geld, pootje baden is ook prima. 😉 En daarmee wil ik zeggen dat ik dan de dingen kan betalen die ik moet betalen zonder er over na te hoeven denken. Maar goed. Geld. Financiën. Hoe wij het hier thuis geregeld hebben voor de toekomst. En de problemen die dat stomme geld kunnen opleveren. Daar wil ik het over hebben.

Schulden

Inmiddels is het een minder groot taboe dan vroeger. Schulden hebben. Veel mensen hebben tegenwoordig schulden. Een hypotheek, een studieschuld of een doorlopend krediet. Vroeger kon je heel gemakkelijk iets afsluiten, tegenwoordig is dat een stuk lastiger en wordt je overal op getoetst. Bescherming noemen ze dat. En hoewel veel jongeren dat stukje ‘bescherming’ niet begrijpen heeft het te maken met ’the-sky-is-the-limit’ generatie.

Toen ik 18 werd kreeg ik een brief van mijn bank: “Gefeliciteerd met je 18e verjaardag. Vanaf nu kun je 1000 gulden rood staan!” (Ja, ik stam nog uit de gulden-tijd) Ik was verbaasd. Rood staan? Waarvoor? Ik vroeg het aan mijn moeder: “Moet ik dat doen? Rood kunnen staan? Er hoeft alleen maar een briefje voor ingevuld te worden.” Na een kort gesprek was ik erover uit. Ik had het niet nodig. Ik had een inkomen en kwam daar prima mee uit. Dat rood staan leverde me niks op. Uiteindelijk moest ik het met rente terug betalen en dan was ik meer kwijt dan die 1000 gulden.

Gratis geld?

Toen een kennisje van mij later dat jaar 18 werd kreeg ze in de periode daarna veel nieuwe spullen. Voornamelijk kleding, make-up en sieraden. Ik vroeg me serieus af hoe ze dat deed en vroeg dat dan ook aan haar. “Ik heb geld gekregen van de bank.” was het antwoord. Verbaasd keek ik haar aan. Waarom had ze geld gekregen dan? “Ik ben 18 geworden en dan mag je 1000 gulden rood staan.” was het antwoord. Dus ik legde haar uit dat ze het moest terugbetalen. Met rente. Dus dat die kleding haar uiteindelijk meer zou kosten dan de eigenlijke waarde. Ze haalde haar schouders op. Dat was toch niks om je nu druk over te maken?

Ook bij anderen om me heen zag ik het gebeuren. De ene kocht ineens een peperdure laptop, de ander kwam met nieuwe schoenen, weer een ander gaf rondjes in de kroeg. Ik was volgens mij 1 van de weinigen die geen gebruik had gemaakt van de mogelijkheid om rood te kunnen staan.

Fast forward

Ok, we gaan eventjes een paar jaar vooruit. Ik had het vanaf mijn 18e niet slecht. Ik was gestopt met school en fulltime gaan werken. Ook had ik wat plekken in Europa bezocht, ging geregeld op stap met vrienden en woonde op mezelf. En toen leerde ik Dave kennen. Leuke jongen, lieve jongen, maar met schulden.

Zo naïef als ik was dacht ik dat ik dat wel even kon oplossen. Maar toen we een paar maanden later samenwoonden bleek dat toch niet zo makkelijk te gaan als ik had gedacht. Je kunt geen honderden euro`s per maand missen om te kunnen aflossen. Er zijn namelijk nog heel veel andere vaste lasten die je moet betalen en dan blijft er nog maar erg weinig geld over om iets te kunnen aflossen. Ik had er serieus slapeloze nachten en heel erg veel stress van. En dan waren het niet eens schulden die ik zelf gemaakt had maar waar ik nu wel mee te maken had.

Schuldsanering

Uiteindelijk kwam Dave in de schuldsanering terecht. Destijds een groot taboe. Tegenwoordig zitten er meer mensen in de schuldsanering dan je zou denken. Nee, het was geen pretje. Zeker niet met twee kleine kinderen. Maar het gaf rust. Voor de schuldsanering moest ik euro’s zoeken en ging ik vlak voor sluitingstijd naar de supermarkt omdat ze dan het brood verkochten voor 25 cent per brood. Ik schaamde me rot maar uiteindelijk vertelde ik het aan mijn moeder en dankzij haar hebben we eten kunnen kopen in die periode.

Die schuldsanering zorgde ervoor dat we een vast bedrag per week hadden. €70 kregen we en daar moesten we alles van doen. Maar het was zoveel geld vergeleken bij wat we voor de schuldsanering hadden. Ik voelde me serieus rijk. Inmiddels zijn we dus al jaren schuldenvrij en, buiten de hypotheek, hebben we totaal geen schulden. Alles in huis is zesdehands, maar het is van ons. En dat voelt erg goed.

Nadenken over later

Toen Damiën twee jaar geleden besloot te gaan kijken voor een middelbare school kwamen er vragen bij me naar boven. Damiën is een slimme jongen. Hij zit inmiddels in de brugklas Havo/VWO en heeft behoorlijke ambitieuze plannen. Biologie of aardrijkskunde studeren want paleontoloog lijkt hem een fantastisch beroep. Of misschien kan hij wel iets technisch gaan doen. Hij zit immers op een school waar hij het Technasium kan gaan doen. Al zou het me niets verbazen als hij in de muziek terecht gaat komen. Dat is echt iets waar hij helemaal in op kan gaan.

Maar goed. Hij is een slimme jongen en de kans is redelijk aanwezig dat hij gaat studeren later. En hoewel wij hier thuis dus geen schulden hebben, is het ook niet zo dat we elke maand zoveel geld overhouden dat we kunnen doen en laten wat we willen. We zouden er dus niet voor kunnen zorgen dat alle drie onze kinderen schuldenvrij uit hun studies komen.

Sparen voor je rijbewijs

De kinderen hebben het sparen meegekregen. Wil je iets kopen, dan spaar je ervoor. We gaan geen geld lenen. Vooral Damiën is een ‘potter’ Hij spaart en koopt er dure spullen van. In het verleden kocht hij al een tablet, een tv, een Playstation 3, een Playstation 4, radiografisch bestuurbare auto`s, grote dozen lego en een telefoon. En hij is enorm zuinig op al zijn spulletjes. Nadat hij zijn tienerrijbewijs had gehaald kwam er een doel bij: “Ik wil mijn rijbewijs halen!”

Hij was 11 dus ik vertelde hem dat hij nog wat jaren moest wachten. Ook vertelde ik hem de minder leuke kant: een rijbewijs kost veel geld en waarschijnlijk kunnen wij dat niet betalen voor hem. Hij zou het dus zelf bij elkaar moeten sparen. Mocht tegen die tijd blijken dat we het wel (gedeeltelijk) kunnen betalen dan heeft hij een leuk bedrag voor zijn eerste auto gespaard. Hij begon dus direct met sparen. Van zijn verjaardagsgeld heeft hij het afgelopen jaar al geld aan de kant gezet. Ik heb hem beloofd dat hij vanaf zijn 13e maandelijks €10 van ons op zijn rekening gestort krijgt en hij krijgt een eerste baantje. De helft van wat hij verdient gaat ook op de spaarrekening voor zijn rijbewijs. En die €10 van ons lijkt niet veel, maar in 4 jaar is het toch bijna €500 en dat is hebben of niet hebben.

Studieschuld

Maar dat alles liet me wel nadenken. Als ik het rijbewijs van mijn kind niet eens kan betalen, hoe moet het dan met zijn studie? Ook daar heb ik de laatste jaren veel artikelen over gelezen. Met het huidige leenstelsel zou Damiën behoorlijk wat studieschuld opbouwen als hij gaat studeren. €20.000 is niks als hij op kamers zou gaan. Ik dacht na over mijn eigen schoolperiode. Nee, ik heb niet gestudeerd omdat ik, dankzij mijn ADHD, helemaal was vastgelopen op school. Ik was er klaar mee en ging werken op mijn 18e terwijl ik echt wel potentie had. Zo had ik prima kunnen gaan studeren als ik de juiste begeleiding had gehad.

Ik dacht na over de gevolgen van een studieschuld: Damiën gaat studeren, bouwt een schuld op, komt na zijn studie weer thuis wonen want hij kan geen huis kopen door die studieschuld. Huren gaat niet want er zijn te weinig woningen en je moet jaren ingeschreven staan. Schuld afbetalen, later trouwen dan hij zou willen, later een gezin beginnen dan hij zou willen (want je begint natuurlijk niet aan een gezin als je nog thuis woont) en stress. Zoveel stress. Om geld. Dat klotegeld.

Nachten lag ik weer wakker, net zoals vroeger toen we zelf met schulden te maken hadden. En nu lag ik wakker vanwege mogelijke schulden die mijn kind zou kunnen gaan opbouwen. Hoe begin je dan aan je volwassen leven?

Het gemak van lenen

Ik las veel artikelen over studieleningen. Ik hoorde er veel over. Mensen om me heen die huizen wilden kopen maar minder hypotheek konden krijgen. “En het rare is dat ik zo`n 20 jaar geleden €20.000 studieschuld had. Nu nog maar rond de €3500. Maar het heeft wel gevolgen voor mijn hypotheek. We kunnen €20.000 minder lenen omdat ze het oorspronkelijke bedrag van je studieschuld pakken.” hoorde ik iemand zeggen.

Op YouTube zag ik filmpjes voorbij komen van studenten die niet wisten hoeveel schuld ze precies hadden. Studenten die niet eens durfden te kijken. Studenten die riepen dat de rente zo laag stond dat het juist goed was om te lenen. “Gratis geld! Nu leven en dan 35 jaar lang de mogelijkheid hebben om terug te betalen.” Ik voelde me alsof mijn keel werd dichtgeknepen bij de gedachte aan 35 jaar lang een schuld afbetalen…

Is een studieschuld normaal?

Ook instanties laten een studieschuld zo normaal klinken: “Het is een investering in je toekomst.” wordt er gezegd. “Je verdient het vanzelf terug als je een baan hebt.” Ik kijk met verbazing naar dit soort filmpjes. Er wordt totaal niet gesproken over de gevolgen van de studieschuld. Wat als je van studie verandert omdat het toch niet helemaal je ding is? Hoe zit het met baangarantie? Wat nu is, hoeft over 5 jaar niet zo te zijn. Flexcontracten die gegeven worden waardoor je om de haverklap op straat staat.

Ik las een tijdje terug een artikel over jongeren die zich later gaan settelen. “De huidige generatie wil zich later settelen en meer genieten van het leven.” Dan denk ik: “ze kunnen niet anders dan zich later settelen.” Ik was 18 toen ik op mezelf woonde, 23 toen ik zwanger was en toen had ik al heel wat prachtige plekken in Europa gezien. Ik had geen schulden en kon prima rondkomen. De stress kwam in mijn leven door de schulden die Dave had opgebouwd.

Zorgen over de toekomst van mijn kind

Ja, ik maak me zorgen over de financiële toekomst van mijn kinderen. Ik had het er een tijdje terug met Damiën nog over tijdens een autorit. Hij vroeg of ik spijt had van het feit dat ik na de middelbare school gestopt was met school en was gaan werken.

“Ik vind het jammer dat ik niet wist dat ik ADHD heb. Het had me veel moeite en verdriet kunnen besparen. Mensen hadden me kunnen helpen met plannen en organiseren waardoor het leren makkelijker was geweest. En ja, dan had ik misschien ook meer plezier gehad in het leren en had ik waarschijnlijk wel een studie gevolgd. Maar ik heb geen spijt van mijn beslissing om te stoppen met school. Het heeft me veel gebracht. Ik heb gereisd, ik ben veel uit geweest, ik heb leuke baantjes gehad. Ik heb je vader leren kennen tijdens mijn werk en jullie gekregen. Als ik was gaan studeren had ik dat niet gehad. Wat nu wel lastiger is: als ik een opleiding of cursus wil gaan doen dan gaat het niet. Financieel gezien kan ik het niet missen, dat vind ik jammer.”

Studeren of niet?

Hij knikte. “Ik wil misschien wel gaan studeren.” zei hij. Ik gaf hem groot gelijk. Het studentenleven leek me best leuk, dat heb ik nooit meegemaakt en dat vond ik wel jammer. “Maar het kost ook echt heel veel geld, dat studeren. Dat krijg ik niet gespaard.” zei hij. 12 jaar en nu al nadenken over de financiële gevolgen van een studie. Is dit een nadeel van de financiële opvoeding die ik hem gegeven heb? “Als we iets willen hebben, moeten we ervoor sparen. We sluiten geen leningen af.” Mijn angst voor schulden heb ik wellicht overgedragen op mijn eigen zoon.

Een studie is nog ver weg en er kan nog veel veranderen. Maar het is blijkbaar een feit dat Damiën zijn generatie het financieel gezien moeilijker gaan krijgen dan de generatie van mijn opa`s en oma`s. En dat vind ik in deze moderne tijd toch eigenlijk best wel een dingetje.

Heb jij iets geregeld voor de studie van je kinderen?

Meer over het aflossen van je studieschuld lees je op de site van DUO